2020 was een bewogen jaar. Iedereen had het over de Corona uitbraak. Door al het corona-nieuws verdwenen de berichten over de vreselijke bosbranden in Australië en Californië. Maar iedereen zal zich de beelden nog wel kunnen herinneren. Nu vragen jullie je zeker af, waarom begin je hier over? In dit artikel wil ik het met jullie hebben over bosbranden in de Prehistorie. De prehistorische jager-verzamelaars gebruikte vuur namelijk om het landschap om zich heen vorm te geven.
In dit artikel ga ik proberen om ook voor mij moeilijke stof zo duidelijk mogelijk te bespreken. De meeste artikelen op deze site gaan over algemene onderwerpen of over delen van mijn eigen onderzoek maar dit artikel is gebaseerd op het onderzoek van Fulco Scherjon, Corrie Bakels, Katharine MacDonald en Wil Roebroeks van de universiteit van Chicago, Elliot Dewerte en Phillippe Crombé van de universiteit van Gent en een onderzoek van het team van Jan Kolen en Jed Kaplan van de universiteit Leiden. Over dit onderwerp zijn veel meer onderzoeken gedaan maar deze onderzoeken heb ik geraadpleegd. Onderaan het artikel zal ik de literatuurverwijzingen en waar mogelijk ook de internetbronnen plaatsten zodat je zelf ook de onderzoeken kan nalezen.
Het onderzoek
Alle onderzoeken focussen zich op de periode van het laatpleistoceen en het begin van het Holoceen. Het Pleistoceen is het geografische tijdperk waarin de laatste twee ijstijden zich afspeelde. Het Holoceen is het geografische tijdperk waar we nu nog in leven. In de archeologie hebben we het in deze periode over het mesolithicum of de middensteentijd. Als je meer wil weten over de indeling van de tijd kijk dan naar dit artikel.
Het prehistorische landschap
Tijdens de laatste fase van de ijstijd bestond het landschap uit grote vrijwel boomloze vlaktes. Deze vlaktes waren een perfecte omgeving voor mammoeten, wolharige neushoorns en bizons. Maar volgens alle ecologische modellen had in deze tijd er een heel groot bos moeten zijn en geen grasvlaktes. De onderzoekers kwamen dus voor de vraag te staan waarom is het model zo anders dan de werkelijkheid.
In ecologische en klimatologische modellen wordt menselijk handelen niet meegenomen. Waren het de mensen die de natuur aanpaste? We weten tegenwoordig dat het menselijk handelen verantwoordelijk is voor veel van de veranderingen aan het milieu en daarmee onze planeet. Denk maar eens aan het verdwijnen van de bossen en de ijskappen. Dit was dus waarschijnlijk ook het geval in de prehistorie. Als het menselijk vuurgebruik wordt toegevoegd aan de modellen dan verdwijnen de bossen.
Bosbranden in de prehistorie
De vraag die er rest is of de mens dit met opzet deed of per ongeluk. Daar zijn de onderzoekers voorzichtig in hun uitspraken. In het kort zijn de bosbranden waarschijnlijk ontstaan door het onvoorzichtig gebruik van vuur binnen en buiten de kampen. Toen de mensen merkte dat zij hierdoor makkelijker bepaalde wortels konden vinden. Ook keerde de grote grazers zoals de mammoeten terug naar de grasvlakten. Mammoeten leefde namelijk niet in bosrijke gebieden maar juist op de grasvlakten. Hierdoor merkte de mensen dat zij het landschap konden vormen op een manier dat het meest gunstige was voor hun toen.
Volgens sommige onderzoekers zijn de mensen doorgegaan met het strategisch inbrand steken van bossen. En dit klinkt voor mij heel geloofwaardig. Wij als mensen zijn heel goed in het aanpassen van onze omgeving. Denk aan het aanleggen van dijken en polders om toch in gebieden te kunnen wonen die onder het zeeniveau liggen, hiervan is de Randstad een goed voorbeeld.
Literatuur
Zoals belooft zou ik de literatuur die ik voor dit onderzoek heb gelezen hieronder nog even benoemen. Ik kon van alle onderzoeken ook een internet pagina vinden waarop het onderzoek in het kort word behandeld.
https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdf/10.1086/681561
https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/508/137/RUG01-002508137_2018_0001_AC.pdf
https://www.scientias.nl/prehistorische-jagers-zetten-europese-bossen-vuur-en-vlam/
https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2016/12/ijstijdjagers-verwoestten-bossen-in-heel-europa