De termen jagers-verzamelaars en boeren heeft vast iedereen al eens op school gehoord. In een vorig artikel heb ik al eens geschreven dat de boeren in het neolithicum zich voor het eerst in Nederland vestigde. Maar wie waren deze mensen? Waarom gingen zij zich in Limburg vestigen? En wat waren de voordelen van een vaste woonplek? In dit artikel worden de eerste boeren in Nederland behandeld.
Eerste boeren
Rond 5300 voor Chr. vestigde de eerste boeren zich in het zuiden van Limburg. Dit was het begin van het neolithicum. In het neolithicum vindt er een geleidelijke overgang plaats van de jager-verzamelaar levensstijl naar de levensstijl van boeren.
De eerste boeren in Nederland gaan in het zuiden van Limburg wonen. Hier gaan zij op de hooggelegen lössgronden wonen. Lössgronden bestaan uit zeer kleine delen leem, hierdoor zijn ze zeer vruchtbaar en goed te bewerken.
Bandkeramiek 
De eerste boeren in Nederland horen tot de bandkeramiek cultuur. Zij hebben hun naam gekregen aan de hand van het type aardewerk dat zij gebruikte. De potten werden versierd met banden die een indruk in de klei achter lieten. Deze boeren bouwde huizen met een afmeting van wel 37 meter lang en 7,5 meter breed. Het dak werd gedragen door grote houten balken en palen. De muur was een vlechtwerk dat werd aangesmeerd met leem of mest.
Boeren door immigratie
De boeren die zich in Limburg vestigde waren afkomstig uit het Oosten van Europa. Omdat de bandkeramiek cultuur als een kant-en-klaar pakket mee kwam naar het Nederlands gebied is er geen ontwikkeling zichtbaar van de cultuur. Er wordt dus ook van uitgegaan dat de eerste boeren immigranten waren die met deze nieuwe levensstijl zich vestigden in Limburg.
Waarom word je boer?
Maar waarom gingen de mensen over van een jager-verzamelaar levensstijl naar dat van een boeren levensstijl. De eerste boren zijn waarschijnlijk in het Midden-Oosten begonnen als jager-verzamelaars die in een gebied woonde waar veel wild tarwe groeide. Deze mensen gingen steeds grotere dorpen bouwen rond deze wilde tarwe velden. Het dieet werd aangevuld met wild waar zij op jaagde en vruchten, noten, knollen en wortels die werden verzameld. Door de verandering in klimaat moesten deze verzamelaars steeds verder lopen voor de wilde tarwe. En de mens is misschien liever lui dan moe. Dus een van deze jager-verzamelaars plantte de wilde tarwe dicht bij het dorp.
Dus onder druk van de klimaatverandering, en de laatste ijstijd, gingen deze mensen een boerencultuur beginnen. Na de ijstijd hadden de boeren zoveel energie gestoken in de boeren levensstijl dat er geen weg meer terug was. De eerste boeren werden boer omdat ze geen keuze hadden. Maar na de ijstijd veroverde ze langzaam de wereld met hun nieuwe levensstijl.
Voor en nadelen boerencultuur
Het leven op één plaats (wat een belangrijk verschil is met de jager-verzamelaar levensstijl) heeft voor en nadelen. Een boer in de prehistorie was ongezonder en moest harder werken dan de jager-verzamelaar uit dezelfde periode. Door het houden van dieren konden ziekten zoals de mazelen, tuberculose (tbc), pokken en griep zich makkelijker verspreiden.
Maar de voordelen waren blijkbaar belangrijker voor deze mensen, anders waren wij nog steeds een jager-verzamelaars volk. Als boer was het mogelijk om een grotere familie op te bouwen. Doordat je de baby’s en peuters niet moest dragen kon je meer kinderen ter gelijkertijd krijgen.
Maar ook de mogelijkheden tot specialisatie waren een reden om boer te worden. Het maken van aardewerk was gewoon niet handig als jager-verzamelaar. Alles dat je meer maakte dan je gebruikte moest je mee dragen. Dus ook een voedseloverschot was niet handig. Hierdoor kon je als jager-verzamelaar geen voorraad aanleggen voor een magere tijd, je was volledig afhankelijk van de natuur.
Jou leven
Door de overgang van jager-verzamelaar naar boer leven wij nu het leven dat wij leven. We hebben voedselvoorraden en kunnen ons specialiseren en niet iedereen hoeft voor zijn eigen voedsel te zorgen. Maar tussen de levensstijl van de eerste boeren en het leven dat wij vandaag leven zit natuurlijk een lange tijd met veel verschillende ontwikkelingen.