Gastvrijheid is iets wat we tegenwoordig vooral terug zien in de dienstverlening zoals de horeca. Maar ook gastvrijheid in ons eigen huis is iets wat we nog steeds doen al zijn we er ons niet zozeer van bewust. Ben jij je er constant bewust van wanneer jij je gast een drankje aanbiedt en wanneer eten? En wat versta jij onder een gast. Zijn dat vrienden en familie of ook onbekende die bij jou aan huis komen zoals een klusjesman. Dit was in de 17e eeuw toch wel iets anders. Er waren regels over welke mate van gastvrijheid je aan je gasten gaf. En gastvrij zijn in je huis was niet echt een keuze.
Wat is gastvrijheid?
Dit artikel gaat over gastvrijheid, maar wat is dat nu echt. Hier onder heb ik twee definities van het woord gastvrijheid geplaatst zoals je deze in de encyclopedie en de Dikke van Dale tegen komt.
“Gastvrijheid is het gebruik van gastvrij zijn, en ook gastvrij handelen zelf. Dat wil zeggen het ontvangen en onderhouden van gasten, bezoekers of vreemdelingen in vrijheid en goede wil.”
Encyclopedie
“Gastvrijheid is gulheid in het onthalen of herbergen van gasten.”
Dikke van Dale
Status en reputatie
In de 17e eeuw was de status en reputatie van een familie erg belangrijk. Het concept van gastvrijheid was een belangrijk ritueel dat gebaseerd was op eer en reputatie. Het huis van de familie was hiervoor het podium. In de 17e eeuw was het huis vaak een deel van het bedrijf. Koopmannen hadden bijvoorbeeld hun kantoor in huis en ambachtslieden hadden vaak de werkplaats aan huis. Het huis was dan ook een visitekaartje voor de man des huizes voor zijn zakelijke relaties. Ook voor de reputatie en status van de familie was het huis een belangrijk symbool van status.
Dat de huizen een belangrijk symbool van status waren is vandaag de dag nog terug te zien in de Nederlandse steden. Als je door een Nederlandse stad wandelt, zie je vast dat de gevels van oude huizen vaak mooi versierd zijn. Ook al vinden we dat vandaag de dag nog steeds mooi, het waren niet de huidige bewoners die die gevel hebben versierd. Het huis was een symbool van status in de 17e eeuw en dus werd er geld geïnvesteerd om de gevel mooi te versieren. Deze gevels zie je bijvoorbeeld nog aan de Amsterdamse gracht.
De Gouden Eeuw
De 17e eeuw staat ook wel bekend als de Gouden Eeuw. In deze periode nam de welvaart in de Nederlandse Republiek toe en dit was voor het grootste deel te danken aan de kooplieden. Deze kooplieden vormde een hele nieuw sociale klasse. En zij zochten aansluiting bij de rijke oude klassen die voor de Gouden Eeuw al bestonden. Hierdoor werden veel van de oude rijke tradities gekopieerd. En voor deze nieuwe sociale klasse was eer, reputatie en status nog belangrijker dan voor de bestaande rijke sociale klasse, omdat de nieuw rijke hadden iets te bewijzen.
Gastvrijheid
De gastvrijheid die werd geboden in de 17e eeuw kende verschillende gradaties. Hierbij werd er onderscheid gemaakt tussen drie vormen van relaties die er tussen de gever en ontvanger bestonden.
Drank
Ieder persoon die als gast werd ontvangen in het huis kreeg drank aangeboden. Vaak was dit in de vorm van bier, maar als de gastheer/ gastvrouw het zich kon veroorloven en de gast eenzelfde of hogere sociale status had dan de gastheer of -vrouw dan kon er ook wijn worden aangeboden.
Wijn was eer erg dure drank en kon niet door iedereen gekocht worden, maar bier werd door alle lagen van de bevolking gedronken. In de 17e eeuw was het heel normaal om de hele dag door bier te drinken. Hier bier in de 17e eeuw bevatte veel minder alcohol dan tegenwoordig. Het bier werd ook wel dunbier genoemd en had tussen de 0,5% en 1,5% alcohol.
Er werd ook zwaarder bier gebrouwen deze werden vaak voor speciale feesten bewaard, zoals een huwelijk. Ook bestond er in de 17e eeuw het bedebier, dit was een verbastering van bedenkt bier. Dit was een speciaal onderdeel van het gastvrijheid-ritueel om iemand die je heeft geholpen te bedanken met bier.
Voedsel
Als een gast een familielid was of een goede vriend werd er verwacht dat deze persoon een maaltijd aangeboden kreeg als deze persoon rond etenstijd langs kwam. Dit was zelfs het geval als deze persoon alleen een boodschap kwam over brengen. Als jij als gastheer/-vrouw bijna zou gaan eten, al was het maar een kleine maaltijd, dan was je sociaal verplicht deze persoon uit te nodigen om mee te eten.
Daarnaast was het ook zo dat het in de 17e eeuw erg gewoon was om voedsel als geschenk te geven tussen goede vrienden en familieleden. Het was dan ook weer een verplichting om deze persoon uit te nodigen om mee te eten. Dit komt bijvoorbeeld goed naar voren in een dagboek uit 1624 van de school leraar David Beck. Hij ontving een haas van zijn oudtante waarna hij haar direct uitnodigde om deze de volgende dag bij hem op te eten.
Slaapplaats
Een laatste vorm van gastvrijheid was het aanbieden van een slaapplaats. Dit was bestemd voor goede vrienden en directe familie. Dit was voor geplande logeerpartijen, maar ook voor ongeplande late avonden. Hierbij werd er verwacht dat de gasten in een echt bed konden slapen. Als het huis niet over genoeg bedden beschikte dan gaven de leden van het huishouden hun bedden op voor de nacht aan hun gasten.
Meer informatie
Wil je nu meer lezen over gastvrijheid in de 17e eeuw dan kan ik het boek spiegel van mijn leven” target=”_blank” rel=”noreferrer noopener”>Spiegel van mijn leven.
In een eerder artikel is er geschreven over de theeconsumptie in de 17e eeuw. In een volgend artikel word er ingegaan op de consumptie van wijn en bier.
Disclaimer
Nog even een disclaimer in dit artikel heb ik twee links naar het boeken met meer informatie die te koop zijn bij Bol.com geplaatst. Als je interesse hebt in dit boek kan je via de link naar de pagina van Bol.com. Als je besluit het boek te kopen via mijn link dan krijg ik een kleine commissie van Bol. Dit kost jou geen cent en helpt mij heel erg. Voor meer informatie over lees de pagina disclaimer.