Ik krijg vaak de vraag hoe het nu exact werkt met archeologisch onderzoek. Ik heb daar al 3 jaar geleden heel kort door de bocht een antwoord op proberen te geven. Maar ik ben ondertussen wijzer geworden en dat artikel dekt gewoon de lading niet. Het hele archeologische bestel is ingewikkeld en heel uitgebreid. In voorafgaande artikelen heb ik geschreven over de rol van de archeologie bij de vergunningverlening, het bureauonderzoek en booronderzoek. In dit artikel ga ik in op het proefsleuvenonderzoek.
De volgende stap
Het bureauonderzoek heeft uitgewezen dat er een grote kans is op archeologische resten in het gebied. En het boor onderzoek heeft laten zien dat de bodemopbouw nog grotendeels in takt was. En misschien zijn er archeologische indicatoren aanwezig in de boring, zoals houtskool, vuursteen en aardewerk. Dan kan er een proefsleuvenonderzoek nodig zijn.
Kleine sleuven
Een proefsleuvenonderzoek bestaat uit het aanleggen van kleine sleuven om te kijken of er archeologische resten aanwezig zijn. Hoeveel proefsleuven er aangelegd worden is afhankelijk van grootte het gebied en eisen van de bevoegde overheid.
Tijdens een proefsleuvenonderzoek wordt 5% tot 10% van het gebied onderzocht. Een gemiddelde proefsleuf is 4 meter breed en 25 meter lang, maar hier kan van afgeweken worden. Vaak worden de sleuven in een verspringend patroon aangelegd om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de locatie. Maar in sommige gevallen kunnen twee proefsleuven ook haaks op elkaar staan of er kan een soort kruis gevormd worden.
Het onderzoek
Het doel van het onderzoek
Het doel van een proefsleuvenonderzoek is te kijken of er een vindplaats aanwezig is. Hier is het onderzoek dan ook op gericht. Tijdens een proefsleuven zijn we als archeologen constant bezig met de vraag: Moeten we dit verder onderzoeken of kan de locatie worden vrijgegeven voor de geplande ontwikkelingen. Hier is dan ook het onderzoek op ingesteld.
Het onderzoek
Als we aankomen op de onderzoekslocatie zetten we eerst de geplande proefsleuven uit. Zo weet de graafmachine machinist waar hij moet graven. Ja een graafmachine, ik hoor je denken. Geloof me je wilt niet dat wij alles met de hand gaan opgraven, dat kost veel te veel tijd. Voor je beeldvorming het voorbeeld hierboven bestaat uit 30 proefsleuven, dat zou ongeveer een week kosten.
Maar de graafmachine graaf de grond voor ons uit en dan leggen we met de graafmachine het archeologische vlak aan op het niveau waar we de eerste sporen zien. Dit wordt gedaan door de senior archeoloog (een archeoloog met minimaal 6 jaar ervaring). Het archeologisch vlak bevind zich vaak in de bovenste cm van het gele zand, tenminste in het gebied waar ik veel werk.
Wanneer het vlak is aangelegd dan documenteren wij de archeologisch sporen. Deze sporen zijn verkleuringen in het zand zoals je hier naast op de foto ziet.
Ieder spoor krijgt een nummer en wordt gefotografeerd. Daarna worden de sporen beschreven en digitaal ingemeten. Omdat het proefsleuvenonderzoek er alleen toe dient om te kijken of er een vindplaats zit wordt een deel van de sporen verder onderzocht.
Van deze sporen wordt een coupe gemaakt. Dit betekent dat de helft van het spoor wordt weg geschept om een doorsnede te krijgen. Hierdoor kan je zien wat het spoor nu echt was, zo was bovenstaand spoor een kuil met een vlakke bodem zonder vondstmateriaal. Maar ook de conservatie van het spoor word hierdoor duidelijk. En dat willen we weten. Wat zit hier en is het het waard om op te graven of is het in z’n slechte staat dat het geen informatie geeft.
Het advies
Al tijdens, maar vooral na het proefsleuvenonderzoek moeten we met een advies komen wat er met de locatie moet gebeuren. Er zijn op dit moment twee mogelijkheden namelijk vrijgeven voor ontwikkeling of opgraven. Hier zijn wel een paar nuances die aangebracht moeten worden. Als alle sporen zich bijvoorbeeld concentreren in een hoek van het gebied dan kan het zijn dat alleen dat opgegraven hoeft te worden. Ook kan een projectontwikkelaar er voor kiezen om zijn plannen zo aan te passen dat de archeologie veilig in de bodem kan blijven liggen en dan is opgaven ook niet nodig.