Mineraalwater, niet het meest spannende drankje, maar er is tegenwoordig wel variatie. Mineraalwater met of zonder bubbels? Met een smaakje of toch liever zonder? En van welke bron? Zoveel keuze kijk maar eens in de supermarkt. Je hebt keuze uit spa blauw, sourcy rood of chaudfontaine met citroensmaak, om maar wat voorbeelden te noemen. En nu hoor ik je al denken, wat heeft dit met de archeologie te maken?
Mijn bachelor scriptie
Dit artikel heb ik origineel in 2018 geschreven. In 2018 ben ik deze website begonnen om mijn bachelor scriptie beschikbaar te maken aan een breed publiek. Maar in de afgelopen jaren heb ik veel geleerd over het schrijven van artikelen en het runnen van een website.
Mijn bachelor scriptie was een onderzoek naar levensstijl in de 17e en 18e eeuw aan de hand van aardewerk en glasvondsten. Eén van de voorwerpen die veel voorkwamen in het materiaal dat ik onderzocht waren steengoed mineraalwater flessen. Hier onder zie je een aantal van deze waterflessen afgebeeld.
Mineraalwater
Vanaf de 18e eeuw werd er op grote schaal mineraalwater gebotteld en verkocht. Dit werd door commerciële water bedrijven gedaan. Het water werd in steengoed flessen verpakt en naar de markt getransporteerd.
Zoals ik hier boven al schreef vinden we deze mineraalwaterflessen terug tijdens archeologisch onderzoek. Deze flessen kunnen archeologen helpen met het dateren van de vondst context, zoals wij dat zo mooi noemen. De flessen werden namelijk van een merk voorzien. Dit merk verwees naar de bron waar het mineraalwater vandaan kwam en het bedrijf dat het bottelde. Veel van de merken veranderde als iemand anders het bedrijf over nam, en hiermee kunnen wij de flessen heel mooi dateren.
Mineraalwaterflessen uit mijn onderzoek
Tijden mijn onderzoek werkte ik met vondstmateriaal uit een aantal beerputten. In twee van deze beerputten kwamen een aantal mineraalwater flessen. De beerputten konden op basis van al het vondstmateriaal al in de 18e eeuw worden gedateerd. Met behulp van onder anderen de mineraalwaterflessen kon ik deze datering aanscherpen.
Een beerput was een toilet waarin vaak ook afval van het huis werd gegooid. Hierdoor zijn beerputten vaak een goede bron van informatie voor archeologen. In beerputten is vaak veel informatie te vinden over de materiële cultuur van een locatie. Ook hebben beerputten vaak een goede conservering waardoor we ook informatie over welk voedsel men at. Beerputten werden door de lagere klasse en middenklasse vaak gedeeld, een paar huizen of een hele wijk. Alleen de rijke konden het zich veroorloven om een eigen beerput te gebruiken. Als een beerput vol zat werd deze of leeggeschept en de inhoud als stadsmest verkocht of dicht gestort en een nieuwe put werd in de buurt gegraven.
Zo werd bijvoorbeeld de mineraalwaterfles die hier naast staat afgebeeld gevonden in één van de beerputten.
Merk 1 uit Fachinger
Op deze mineraalwaterfles stond dit merk teken.
Dit teken geeft aan dat het mineraalwater uit Fachinger kwam. En dit exacte merkteken kan gedateerd worden in de periode 1831 tot 1870
Merk 2 uit Fachinger
Een ander merkteken dat ik tegen kwam was deze.
Dit merkteken is misschien iets minder duidelijk, maar verwijst ook naar de mineraalwaterbron Fachinger. Er staat namelijk: FACHINGER mineralwasser. Dit merkteken kan gedateerd worden in de periode 1701 tot 1780.
De twee mineraal flessen komen uit een hele andere periode en kwamen ook niet uit dezelfde beerput.
Merk 3 uit Heppingen
Een laatse voorbeeld is deze waterfles die samen met de eerste waterfles werd gevonden.
De fles draagt het merkteken Heppingen met daaronder de naam W. Dhal Junior. Dit merkteken komt voor vanaf 1834. Een echt duidelijke eind datum is er niet voor dit merkteken.
Gezondheidsdrank of wondermiddel
Mineraalwater zou volgens 18e-eeuwse wijsheid een hele gezonde drank zijn en zelfs een medicinaal wondermiddel zijn. Begrijp me niet verkeer water is heel gezond en dat was zeker het geval in een tijd tot iedereen vooral bier dronk. Maar werkte het als een wondermiddel? Dat betwijfel ik.
Men was er van overtuigd dat water uit de bron Fachinger zou helpen bij lever- en galziekten. Ook zou het patiënten met jicht of chronische longziekten kunnen genezen. Ik denk dat als dat het geval was iedereen dit mineraalwater zou kopen en de Spa, Chaudfontaine en Bar le duc links zou laten liggen. Water uit Fachinger word nog steeds gebotteld en verkocht in Duitsland.
Andere dranken
Mineraalwater was geen alledaagse drank. Door de bekendheid als gezondheidsdrank, maar ook de kosten voor het vervoer was het niet een drank dat door iedereen gekocht kon worden. Daarnaast was het drinken van “gewoon” water niet echt iets dat men deed. Water was, vooral in de steden, vaak vervuild en kon je goed ziek maken. Bier was de drank dat iedereen dronk. Door de alcohol en het brouwproces was bier veilig om te drinken. Ook kon bier goedkoop in huis gemaakt worden als het niet gekocht kon worden.
Wijn was duur en kon dus niet door iedereen worden gedronken. Koffie en thee waren vooral in de 17de eeuw erg duur. Gelukkig is het vandaag de dag beter betaalbaar.
Stel je eens voor een ochtend zonder een kop koffie of thee 🙂