Het vorstengraf van Oss

In dit artikel wil ik jullie meenemen naar een specifieke archeologische vindplaats en de opgraving. Dit keer duik ik dieper in het vorstengraf van Oss. Ik zal jullie laten zien wat er is gevonden en vertellen welke informatie dit ons geeft.

De ontdekking

In de jaren 30 van de vorige eeuw zat Nederland (en bijna de hele wereld) in een diepe recensie. Hierdoor startte de Nederlandse overheid werkverschaffingsprojecten om de werkelozen aan het werk te helpen. Dit project werkte niet helemaal, maar dat is meer iets voor een andere keer. Tijdens één van deze werkverschaffingsprojecten in 1933 een aantal heuvels op de Osse Heide geëgaliseerd. En bij deze werkzaamheden vonden de arbeiders een bronzen emmer. Bij deze vondst werd meteen het Rijksmuseum voor oudheden ingeschakeld, en onder leiding van een archeoloog werd de emmer opgegraven.

Het vorstengraf van Oss zoals hij in 1933 is gevonden.
De emmer zoals deze in 1933 is aangetroffen. Rechts bovenaan kan je de klompen van de arbeiders nog net zien. Bron: Rijksmuseum voor oudheden (RMO) Leiden

Het vorstengraf van Oss

In de emmer zaten de crematie resten van een man van ongeveer 30 tot 40 jaar oud. Daarnaast zat er paardentuig, jukversiering, textiel, slachtgerei, scheermessen, een houten kom en een rijk versierd zwaard in de emmer.

De emmer was geen emmer maar een urn. En een urn van brons is al heel bijzonder, maar dan ook nog eens met zulke rijke grafgiften maakt het dat we waarschijnlijk te maken hebben met een vorstengraf.

De urn uit het vorstengraf van Oss
De inhoud van de urn. Bron: Rijksmuseum voor oudheden (RMO).

De vorst van Oss

Wie was deze man? Wie was de vorst van Oss?

De crematie resten

De crematieresten uit de urn zijn door drie keer door fysisch antropologen onderzocht. Bij ieder onderzoek kon door de verbetering en nieuwe technieken meer onderzocht worden en kwamen ze tot nieuwe inzichten. Aan de hand van een paar rugwervels kon worden vastgesteld dat de man tussen de 30 en 40 jaar oud was. Hij was lang en gespierd en dit zou kunnen betekenen dat hij een krijger was of dat hij zijn leven lang werkte met grote karren en paarden.

De vorst van Oss is in de 7de eeuw voor Chr. overleden. En zoals toen gebruikelijk was is hij na zijn dood gecremeerd en zijn de crematieresten met bijgiften begraven onder een kleine grafheuvel.

De crematieresten uit het vorstengraf van Oss.
De crematieresten uit het Vorstengraf van Oss. Bron: Rijksmuseum voor oudheden (RMO) Leiden.
Vorsten in de IJzertijd

Het vorstengraf van Oss maakt onderdeel uit van een cluster van vroege IJzertijd graven in het Nederrijnsgebied. Het gat hier waarschijnlijk om een groep Nederrijnse vorsten. Zij waren onderdeel van de Hallstattgroep zoals wij archeologen deze mensen noemen, vernoemd naar een vindplaats in het Oostenrijkse Hallstatt.

We gaan ervan uit dat in deze samenleving er veel lokale vorsten waren. Ook nemen we aan dat de vorst geen overerfbare titel is, zoals in de Middeleeuwen. Maar dat iemand op basis van zijn eigen kunnen vorst kon worden.

Het zwaard uit het vorstengraf van Oss

De meest indrukwekkende vondst uit het vorstengraf is het zwaard. Het zwaard had een lengte van 116 cm. Het handvest was ingelegd met gouden siervormen zoals je hiernaast kan zien. Dit zwaard is door een zeer ervaren smid gemaakt.

Tijdens het grafritueel is het zwaard rond gebogen en met textiel omwikkeld. Dit is mogelijk gedaan uit een religieus of cultureel oogpunt. Maar een puur praktische reden is ook ondenkbaar, zo past het kromgebogen zwaard beter in de urn.

Zwaard uit het vorstengraf van Oss
Het zwaard uit het vorstengraf van Oss. Bron: Rijksmuseum voor oudheden (RMO) Leiden.

De andere vondsten uit het vorstengraf

Naast het zwaard zijn er meer grafgiften mee gegeven aan de vorst van Oss. In de urn zijn paardentuig en jukversiering aangetroffen. Dit hoorde bij een vierwielige wagen. Deze wagens waren typerend voor rijke graven uit de Hallstattcultuur. Daarnaast is er een ijzeren slachtmes en kokerbijl meegegeven in het crematiegraf. Deze hebben waarschijnlijk beide een symbolische betekenis. Vooral de bijl is erg zeldzaam, in Nederland zijn er naast deze bijl nog twee andere kokerbijlen in graven aangetroffen (uit deze periode) en dat waren ook beide vorstengraven. En in de urn zaten resten van zeer fijn geweven wollen stof. Textiel blijft bijna nooit bewaard in de Nederlandse bodem, dus dit is extra bijzonder.

Als laatste is ook de urn erg bijzonder. In het begin van dit artikel noemde ik het een emmer, en dat was niet per ongeluk. De urn was namelijk een bronzen wijnemmer of situla. Deze wijnemmers werden gebruikt om alcoholische dranken te mengen en vervolgens in kleine houten of aardewerken kommen uit te serveren.

Laatste woorden

Dit was het eerste artikel waarbij ik me heb verdiept in één vondst en één vindplaats. Ik hoop dat jullie het leuk vonden. En heb je nu een vindplaats of vondst waar je meer over zou willen weten, neem contact met me op via het contactformulier en wie weet word dat het volgende onderwerp.

Voor dit artikel heb ik de volgende bronnen geraadpleegd.

Afbeeldingen zijn afkomstig van het Rijksmuseum voor Oudheden (RMO) in Leiden.

Disclaimer:
In deze tekst staan links naar de website Bol.com. Indien je er voor kiest om via één van deze links iets te kopen bij Bol.com dan zal ik daar een kleine vergoeding voor krijgen. Dit kost jou niets maar helpt mij deze website te onderhouden. Meer informatie vind je op de disclaimer pagina.

Geef een reactie